Π. Κητρομηλίδης: Να μάθουμε επιτέλους τι σημαίνει ελευθερία και κράτος δικαίου
TweetO ακαδημαϊκός και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών μιλάει στο «Βήμα» για τη παγκόσμια σημασία του 1821, η οποία αναδεικνύεται μέσα από το διεθνές συνέδριο για την Ελληνική Επανάσταση που διοργανώνει το ΕΚΠΑ με τη χορηγική υποστήριξη της Τράπεζας Πειραιώς - Μπέκος Γρηγόρης
Τον Μάρτιο του 2021 συμπληρώνονται δύο αιώνες από την Ελληνική Επανάσταση. Ομως σε ποιο ποσοστό γνωρίζουμε πραγματικά όλες τις πλευρές του 1821 ώστε να το κατανοήσουμε
εναργέστερα; «Από τα φοιτητικά μου χρόνια, όταν ακόμη σπούδαζα στην Αμερική, έψαχνα στα εγχειρίδια της ευρωπαϊκής ιστορίας του 19ου αιώνα να εντοπίσω τις λιγοστές σελίδες που αφιέρωναν στα ελληνικά φαινόμενα» είπε στο «Βήμα» ο Πασχάλης Κιτρομηλίδης, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
«Ούτε κι εμείς προσπαθήσαμε όσο θα έπρεπε, λόγω και της εσωστρέφειας που κατέτρυχε ανέκαθεν την εγχώρια επιστημονική ζωή. Η μελέτη της Επανάστασης από τους έλληνες ιστορικούς είχε εν πολλοίς εγκαταλειφθεί. Πιστεύω ότι καμπή υπήρξε ο διασυρμός του 1821 στον οποίο προέβη το καθεστώς της δικτατορίας το 1971. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι ιστορικοί μας, μετά το 1974, να στραφούν σε άλλες θεματολογίες. Ωστόσο, τα πράγματα έχουν αλλάξει και σήμερα πλέον διαπιστώνουμε ότι η διεθνής επιστημονική κοινότητα ενδιαφέρεται πολύ περισσότερο για την Ελληνική Επανάσταση, επειδή αντιλαμβάνεται πια την τεράστια σημασία της σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Και αυτήν ακριβώς την ουσιαστική καθιέρωσή της σε διεθνές επίπεδο επιχειρούμε να διασφαλίσουμε με το συνέδριό μας, με τη συμμετοχή διακεκριμένων ομιλητών, ξένων και Ελλήνων» συμπλήρωσε ο ίδιος.
Το συνέδριο για την Επανάσταση
Στις 12 και 13 Μαρτίου, στο πλαίσιο του εορτασμού της εθνικής επετείου, διοργανώνεται από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με τη χορηγική υποστήριξη της Τράπεζας
Πειραιώς, ένα εξόχως ενδιαφέρον και απαραίτητο συνέδριο (διαδικτυακό ασφαλώς, εξαιτίας της πανδημίας) με θέμα «Η Ελληνική Επανάσταση στην εποχή των Επαναστάσεων (1776-1848).
Επαναξιολογήσεις και συγκρίσεις». Αξίζει να σημειωθεί ότι τα κείμενα του συνεδρίου θα συσσωματωθούν σε έναν συλλογικό τόμο που αναμένεται να κυκλοφορήσει εντός του 2021
από τις εκδόσεις Routledge.
«Αυτό που δεν συνειδητοποιούμε, αρκετά ή καθόλου, είναι η γενικότερη σημασία της Ελληνικής Επανάστασης. Οι περισσότεροι ξέρουν, προφανώς, τους πραγματικά χαρισματικούς στρατιωτικούς ηγέτες της Επανάστασης, αλλά και τη φορά των πραγμάτων, ότι συντελέστηκε τότε ένας αγώνας υπέρ πάντων ο οποίος κατέληξε στην ελευθερία της Ελλάδας. Ωστόσο, αυτό που οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν είναι τα ευρύτερα συμφραζόμενα των ιστορικών γεγονότων, δηλαδή την εποχή μέσα στην οποία διαδραματίστηκε η Ελληνική Επανάσταση, η οποία υπήρξε ένα πολύ σημαντικόπαγκόσμιο γεγονός. Ηταν, κοντολογίς, η πιο διεθνοποιημένη επανάσταση του καιρού της. Επί δέκα χρόνια η ευρωπαϊκή διπλωματία ησχολείτο μαζί της, και στο επίπεδο της κοινής γνώμης, λόγω των πολλών φιλελληνικών κινημάτων σε πολλές χώρες, από την Ευρώπη ως την Αμερική. Και μόνο το ότι ο πρόεδρος της Αϊτής, μιας μικρής και φτωχής χώρας, ήταν ο πρώτος που αναγνώρισε το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος δείχνει την απήχηση των συμβάντων που επανέφεραν την Ελλάδα στο προσκήνιο της συνείδησης της ανθρωπότητας» τόνισε ο Πασχάλης Κιτρομηλίδης, εισαγωγικός ομιλητής του συγκεκριμένου συνεδρίου.
«Κατά το πρώτο εξάμηνο του 1821, με κοιτίδα την Πελοπόννησο, η Ελληνική Επανάσταση επεκτάθηκε προς πάσα κατεύθυνση. Το κρίσιμο είναι ότι η εξέλιξη αυτή σηματοδότησε την αναζωπύρωση του επαναστατικού προτάγματος στην Ευρώπη, η οποία, μετά το Συνέδριο της Βιέννης (1815), βίωνε τη σκληρή περίοδο της Παλινόρθωσης, μια φάση εκτεταμένης καταστολής. Παρ’ όλα ταύτα, παρότι δηλαδή οι Ελληνες αποδοκιμάστηκαν τότε από τις επίσημες εξουσίες, εν τούτοις επέμειναν και κατάφεραν να κρατήσουν ζωντανή την Επανάστασή τους για δέκα χρόνια, δίνοντας ελπίδα και στους υπόλοιπους ευρωπαϊκούς λαούς. Βεβαίως, δεν γίνεται να μη σταθεί κανείς στην καταπληκτική προετοιμασία του ξεσηκωμού από τη Φιλική Εταιρεία μέσα στην αντιδραστική ατμόσφαιρα της εποχής. Οργάνωσε συστηματικά ένα μυστικό συνωμοτικό δίκτυο σε όλο το εύρος του ελληνικού κόσμου, με τις κατηχήσεις τις οποίες έκαναν οι απεσταλμένοι της, και δημιούργησε παντού ένα κλίμα επαναστατικής αναμονής» συνέχισε ο Πασχάλης Κιτρομηλίδης.
Θεμελιώδες ήταν και κάτι άλλο, το οποίο επίσης καλούμαστε να επανεκτιμήσουμε, το πλέγμα των ιδεών που οδήγησαν στην επιτυχία της Ελληνικής Επανάστασης. «Θα το πω γιατί πιστεύω ότι δεν είναι υπερβολή. Δεν ξέρω αν θα συντελούνταν, εν τέλει, η Ελληνική Επανάσταση χωρίς το κίνημα του Διαφωτισμού. Διότι αυτές οι ιδέες προετοίμαζαν επί πενήντα χρόνια το υπόστρωμά της. Ηδη από τον 16ο αιώνα είχαμε ποικίλες εξεγέρσεις στον ελληνικό χώρο, τις οποίες υποδαύλιζαν οι ξένες δυνάμεις στο πλαίσιο των δικών τους στρατηγικών επιδιώξεων και σχεδιασμών στη Νοτιανατολική Ευρώπη έναντι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ομως το 1821 η Επανάσταση έγινε χωρίς εξωτερική υποκίνηση, δεν υπήρξε δηλαδή μια μεγάλη ξένη δύναμη να τη στηρίζει, παρά μόνο η εντυπωσιακή προπαρασκευή από τη Φιλική Εταιρεία. Γιατί, λοιπόν, επέτυχε τότε; Επειδή ο Διαφωτισμός, το πιστεύω αυτό, είχε διατυπώσει πλέον με καθαρούς πολιτικούς όρους το αίτημα της ελευθερίας. Διότι τότε οι Ελληνες ήξεραν πια τι ήθελαν, να εγκαθιδρύσουν ένα δικό τους ανεξάρτητο εθνικό κράτος, το οποίο ασφαλώς είχε πρότυπα τη Γαλλία αλλά και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, για τις οποίες συνεχώς μιλούσε ο Αδαμάντιος Κοραής. Δεν λέω ότι αυτά τα φαινόμενα ήταν μαζικά, αναφέρομαι όμως στις ηγετικές ομάδες – διανοουμένους, πολιτικούς, στρατιωτικούς – που διαπαιδαγώγησαν και την υπόλοιπη κοινωνία. Την Επανάσταση, ξέρετε, τη σκέφτομαι επί πολλά χρόνια.
Η Επανάσταση ήταν μια θαυμαστή χοάνη όπου ετερόκλητα στοιχεία, πληθυσμοί και άνθρωποι πάσης φύσεως συγχωνεύτηκαν και διά του αγώνος βγήκαν από αυτήν ως ένα μοντέρνο έθνος που θέλησε να οικοδομήσει το δικό του κράτος. Δεν είναι τυχαίες, στα χρόνια του ξεσηκωμού, οι εθνοσυνελεύσεις, τα Συντάγματα, οι θεσμοί της διοίκησης και οπωσδήποτε η κυκλοφορία εφημερίδων. Ολα αυτά είναι οι αγωγοί της νεωτερικότητας, οι μηχανισμοί της εφαρμογής του Διαφωτισμού στην επαναστατημένη χώρα. Κάπως έτσι μετασχηματίστηκαν σταδιακά οι προνεωτερικές ομάδες σε πολίτες μιας αυτόνομης και ελεύθερης πατρίδας» τόνισε ο Πασχάλης Κιτρομηλίδης, ειδήμων του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.
Η κληρονομιά του 1821
Ποια είναι, επομένως, η κληρονομιά του 1821 για εμάς στον 21ο αιώνα; «Να μάθουμε επιτέλους τι σημαίνει ελευθερία και κράτος δικαίου! Επίσης, να μην εγκαταλείψουμε ποτέ το πνεύμα εκείνης της αφύπνισης, να έχουμε ανάλογη εγρήγορση ώστε να συλλάβουμε τα προβλήματα της δικής μας εποχής. Τότε το ζητούμενο ήταν η απελευθέρωση, τώρα είναι η επιβίωση ενός μικρού λαού σε έναν πλανήτη που απειλείται ποικιλοτρόπως από την κλιματική αλλαγή και τις φοβερές ανισότητες – η πανδημία δεν είναι άσχετη με όλα τούτα. Τέλος, να θυμόμαστε πάντα, ότι η αξία της ανθρωπιστικής παιδείας είναι πολύτιμη αν θέλουμε να είμαστε υπεύθυνα άτομα και πολίτες μιας δημοκρατικής χώρας, της Ευρώπης των ελεύθερων λαών και ολόκληρου του κόσμου».
Πηγή: tovima.gr